History of cannabis use: from ancient times to the modern CBD era

Geschiedenis van cannabisgebruik: van de oudheid tot het moderne CBD-tijdperk

Gepubliceerd: 20.02.2025
Leestijd: Min.
Dr. Harald Stephan
Dr. rer. medic. Harald Stephan
Gezondheidsexpert

Invoering

De geschiedenis van cannabis is zo oud als de beschaving zelf en strekt zich uit van de oudheid tot de dag van vandaag, waar cannabidiol (CBD) bekend staat om zijn therapeutische eigenschappen. Dit artikel belicht de diverse en fascinerende geschiedenis van cannabisgebruik.

Cannabis in de oudheid

Het gebruik van cannabis is terug te voeren tot de oudheid, met bewijsmateriaal dat het gebruik ervan in verschillende oude beschavingen over de hele wereld ondersteunt. De oudst bekende gegevens over cannabis komen uit China, waar het al in 2800 voor Christus werd gebruikt. BC werd gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde. Van de legendarische Chinese keizer Shen Nung, vaak beschouwd als de vader van de Chinese geneeskunde, wordt gezegd dat hij cannabis waardeerde vanwege de genezende eigenschappen ervan, vooral voor de behandeling van pijn en een verscheidenheid aan kwalen. Naast medicinale toepassingen werd cannabis in de oudheid ook gewaardeerd vanwege de vezels, die werden gebruikt om touw, stoffen en zelfs papier van te maken.

Cannabis werd niet alleen in China gewaardeerd, maar ook in andere delen van de antieke wereld. In India werd het gebruikt als onderdeel van de Ayurvedische geneeskunde en bij religieuze rituelen. Cannabis werd genoemd in de Veda's, de heilige teksten van het hindoeïsme, en speelde een rol bij religieuze ceremonies waar het werd gewaardeerd om zijn psychoactieve eigenschappen. In het oude Egypte werd cannabis genoemd in de Ebers Papyrus, een van de oudste medische teksten, en werd het gebruikt voor een reeks medicinale doeleinden, waaronder de behandeling van ontstekingen en pijn. In andere regio's, zoals het Midden-Oosten en Afrika, werd cannabis zowel voor medicinale als rituele doeleinden gebruikt. Deze vroege verspreiding van cannabis benadrukt het belang ervan als veelzijdige en waardevolle plant in verschillende oude culturen.

 

Cannabis in de middeleeuwse wereld

Naarmate de tijd verstreek, verspreidde het gebruik van cannabis zich over de middeleeuwse wereld, vooral in Europa. Na oorspronkelijk in Azië te zijn verbouwd, bereikte cannabis Europa via handelsroutes en veroveringen. In de Middeleeuwen werd cannabis in Europa voornamelijk als gewas verbouwd, waarbij de nadruk lag op het kweken van hennep vanwege de vezels, die werden gebruikt om touw, zeilen, kleding en zelfs papier van te maken. Gedurende deze periode was het medicinale gebruik van cannabis minder wijdverspreid dan in de oudheid, maar het bleef bestaan in sommige delen van Europa, vooral in de meer zuidelijke streken waar het klimaat gunstiger was voor de teelt.

Tijdens de middeleeuwen begonnen genezers en medische professionals in Europa de potentiële geneeskrachtige eigenschappen van cannabis te onderkennen. Het is gebruikt om verschillende aandoeningen te behandelen, zoals kiespijn en pijn tijdens de bevalling, om ontstekingen te verlichten en om de zenuwen te kalmeren. Het medicinale gebruik van cannabis was echter niet zo wijdverspreid als in andere delen van de wereld en bleef vaak beperkt tot kruidkundigen en traditionele geneeskundigen. In sommige culturen werd cannabis ook geassocieerd met bijgeloof en magie, wat het gebruik ervan in de officiële geneeskunde mogelijk heeft beperkt.

Tijdens de middeleeuwen begonnen genezers en medische professionals in Europa de potentiële geneeskrachtige eigenschappen van cannabis te onderkennen. Het is gebruikt om verschillende aandoeningen te behandelen, zoals kiespijn en pijn tijdens de bevalling, om ontstekingen te verlichten en om de zenuwen te kalmeren. Het medicinale gebruik van cannabis was echter niet zo wijdverspreid als in andere delen van de wereld en bleef vaak beperkt tot kruidkundigen en traditionele geneeskundigen. In sommige culturen werd cannabis ook geassocieerd met bijgeloof en magie, wat het gebruik ervan in de officiële geneeskunde mogelijk heeft beperkt.

 

Cannabis in de 19e eeuw

De 19e eeuw markeerde een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van cannabis, vooral met betrekking tot het gebruik ervan in de westerse geneeskunde. Na eeuwenlang in verschillende culturen voor medicinale doeleinden te zijn gebruikt, begon cannabis in het Westen wetenschappelijk onderzocht te worden. Een van de sleutelmomenten was de introductie van cannabis in de westerse geneeskunde door de Ierse arts William Brooke O'Shaughnessy, die zijn onderzoek in India had uitgevoerd. Hij demonstreerde de therapeutische eigenschappen van cannabis bij de behandeling van pijn, spasmen en andere kwalen, wat leidde tot een groeiende belangstelling voor en gebruik van cannabis in Europa en Noord-Amerika.

In de loop van de 19e eeuw werd cannabis in de westerse wereld steeds populairder als veelzijdig medicijn. Het is gebruikt voor de behandeling van een breed scala aan aandoeningen, waaronder migraine, chronische pijn, slapeloosheid, menstruatiekrampen en zelfs psychische stoornissen. Apotheken en artsen schreven cannabis voor verschillende medicinale doeleinden voor, en het werd toegediend in de vorm van tincturen, extracten en oliën. De veelzijdigheid en effectiviteit van cannabis bij medisch gebruik maakten het tot een belangrijk onderdeel van de farmacopee van die tijd.

Tegen het einde van de 19e eeuw begon er echter een periode van regulering en een beginnend wantrouwen jegens cannabis. Met de opkomst van synthetische en industrieel geproduceerde drugs en de groeiende bezorgdheid over de potentiële risico's van misbruik, begonnen veel landen het gebruik van cannabis te reguleren. Dit leidde in sommige regio's tot beperkingen op medicinaal gebruik en legde de basis voor het latere verbod op cannabis, dat in de 20e eeuw van kracht zou worden. Ondanks deze uitdagingen blijft de 19e eeuw een cruciale periode in de geschiedenis van cannabis, waarin de medicinale toepassingen ervan in het Westen werden erkend en onderzocht.

 

Cannabis in de moderne wereld

Begin van verbod en regulering

De moderne geschiedenis van cannabis wordt gekenmerkt door een tijdperk van verbod en strikte regulering. Aan het begin van de 20e eeuw leidde de groeiende bezorgdheid over misbruik en afhankelijkheid in veel landen tot meer regulering van cannabis. De Verenigde Staten speelden een leidende rol bij de invoering van cannabisverbodswetten, te beginnen met de Marihuana Tax Act van 1937. In de daaropvolgende decennia sloten veel andere landen zich bij deze beweging aan, waardoor cannabis wereldwijd illegaal werd. Deze veranderingen hadden een aanzienlijke impact op het medisch onderzoek en het gebruik van cannabis, waardoor dit bijna tot stilstand kwam.

De tegencultuur van de jaren zestig en zeventig

In de jaren zestig en zeventig beleefde cannabis een culturele renaissance, vooral in de Verenigde Staten en Europa. Het werd een symbool van tegencultuur en verzet tegen traditionele autoriteiten en normen. Deze periode werd gekenmerkt door een toename van het recreatieve gebruik van cannabis, gepaard gaande met een groeiend publiek debat over de legaliteit ervan en de potentiële medische voordelen ervan. Ondanks de strenge wetten en het negatieve stigma begonnen in deze periode steeds meer mensen de positieve aspecten van cannabis te erkennen.

Heropleving van de beweging voor medisch onderzoek en legalisatie

Tegen het einde van de 20e eeuw, en vooral in de laatste twintig jaar, vond er een aanzienlijke verschuiving plaats in de perceptie en het gebruik van cannabis. Wetenschappelijk onderzoek naar het medicinale gebruik van cannabis, vooral met betrekking tot pijnverlichting, behandeling van epilepsie en verlichting van symptomen van multiple sclerose, heeft in sommige landen geleid tot een geleidelijke versoepeling van de wetgeving. Dit onderzoek hielp het begrip van cannabis te vergroten en de medische legitimiteit ervan te herstellen. Tegelijkertijd begonnen veel landen en staten cannabis voor medische doeleinden te legaliseren, en sommige legaliseerden zelfs het recreatieve gebruik ervan.

Het CBD-tijdperk en de toekomst van cannabis

De meest recente ontwikkeling in de cannabisgeschiedenis is de groeiende populariteit van CBD, een niet-psychoactief bestanddeel van de cannabisplant. CBD is erg populair gebleken vanwege de potentiële therapeutische voordelen zonder de bedwelmende effecten van THC. Het wordt gebruikt in een verscheidenheid aan producten, van oliën en tincturen tot huidverzorgingsproducten en voedingsmiddelen. De CBD-beweging heeft de publieke perceptie van cannabis verder veranderd en geleid tot een genuanceerder discussie over het gebruik ervan. Naarmate het onderzoek voortduurt en mogelijk verdere veranderingen in de wetgeving plaatsvinden, staat cannabis aan de vooravond van een nieuw hoofdstuk in zijn lange en legendarische geschiedenis.

De ontdekking van CBD

De ontdekking van cannabidiol (CBD), een van de belangrijkste componenten van de cannabisplant, markeerde een keerpunt in de perceptie en het gebruik van cannabis. Het onderzoek dat leidde tot de isolatie van CBD begon begin jaren veertig, toen wetenschappers de afzonderlijke componenten van de cannabisplant gedetailleerder gingen bestuderen. De doorbraak kwam in 1940 door de Amerikaanse chemicus Roger Adams, die CBD met succes isoleerde uit de hennepplant. Het werk van Adams legde de basis voor het begrijpen van de chemische structuur van cannabinoïden, hoewel het volledige therapeutische potentieel van CBD destijds nog niet werd onderkend.

De wetenschappelijke belangstelling voor CBD en andere cannabinoïden nam in de daaropvolgende decennia toe. Een sleutelfiguur in dit onderzoek was de Israëlische chemicus Raphael Mechoulam, die in de jaren zestig de exacte structuur van CBD en geïsoleerde THC (tetrahydrocannabinol) ontcijferde. Het werk van Mechoulam hielp bij het begrijpen van de verschillende effecten van deze twee hoofdcomponenten van cannabis – met name de niet-psychoactieve aard van CBD in tegenstelling tot de bedwelmende effecten van THC. Deze bevindingen waren cruciaal bij de latere ontwikkeling van CBD als therapeutisch middel en bij het onderscheiden van de toepassingen ervan van die van THC-rijke cannabis.

Sinds de ontdekking ervan heeft CBD steeds meer erkenning gekregen in de medische gemeenschap, vooral vanwege de potentiële toepassingen ervan bij verschillende gezondheidsproblemen. Onderzoek heeft aangetoond dat CBD ontstekingsremmende, angststillende en pijnstillende eigenschappen heeft, waardoor het een aantrekkelijke kandidaat is voor de behandeling van aandoeningen zoals epilepsie, angststoornissen, chronische pijn en mogelijk zelfs sommige neurodegeneratieve ziekten. De ontdekking en het lopende onderzoek naar CBD heeft de deur geopend naar een beter begrip van het therapeutische potentieel van cannabis en heeft geleid tot een paradigmaverschuiving in de perceptie van deze eeuwenoude, maar lange tijd verkeerd begrepen plant.

CBD en medisch onderzoek

Medisch onderzoek naar cannabidiol (CBD) is de afgelopen decennia aanzienlijk toegenomen, gedreven door de groeiende belangstelling voor de therapeutische eigenschappen van deze stof. Vroege onderzoeken concentreerden zich op de fundamentele farmacologische eigenschappen van CBD, met name de interacties met het endocannabinoïdesysteem van het menselijk lichaam, dat een belangrijke rol speelt bij het reguleren van verschillende fysiologische processen. Uit dit onderzoek is gebleken dat CBD een verscheidenheid aan effecten heeft, waaronder ontstekingsremmende, antioxiderende, angstremmende en neuroprotectieve eigenschappen. Deze ontdekkingen legden de basis voor verder onderzoek gericht op het verkennen van het potentieel van CBD bij de behandeling van specifieke medische aandoeningen.

Een van de meest opvallende gebieden waarop CBD uitgebreid is onderzocht, is het gebruik ervan bij de behandeling van epilepsie. Verschillende klinische onderzoeken hebben de effectiviteit van CBD aangetoond bij het verminderen van de frequentie en ernst van aanvallen, vooral bij zeldzame en moeilijk te behandelen vormen van epilepsie zoals het Dravet-syndroom en het Lennox-Gastaut-syndroom. Daarnaast wordt CBD onderzocht vanwege de potentiële voordelen ervan bij de behandeling van angststoornissen, chronische pijn en ontstekingen. Er is ook voorlopig bewijs dat CBD neuroprotectieve effecten kan hebben, waardoor het een potentiële kandidaat is voor de behandeling van neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer en Parkinson.

Ondanks de veelbelovende resultaten in CBD-onderzoek blijven wetenschappers voor uitdagingen staan, vooral als het gaat om het standaardiseren van de dosering, zuiverheid en kwaliteit van CBD-producten. De variatie in de samenstelling van de producten kan leiden tot inconsistente onderzoeksresultaten. Toekomstig onderzoek moet ook de langetermijneffecten van CBD en de interacties ervan met andere medicijnen grondig onderzoeken. Naarmate de belangstelling voor CBD blijft groeien, wordt verwacht dat toekomstige studies een dieper inzicht zullen verschaffen in de werkingsmechanismen ervan en de rol ervan in de moderne geneeskunde verder zullen definiëren.

 

Toekomst van CBD en cannabis

De toekomst van CBD en cannabis ziet er veelbelovend uit, vooral dankzij voortschrijdend onderzoek en veranderende wetgeving wereldwijd. De wetenschappelijke gemeenschap toont een groeiende belangstelling voor het therapeutische potentieel van CBD, vooral op gebieden als pijnbestrijding, neurologie en geestelijke gezondheid. Deze onderzoeksinspanningen zullen naar verwachting leiden tot een dieper inzicht in de diverse toepassingen van CBD en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe, gerichte behandelingen. Tegelijkertijd ondernemen veel landen stappen om cannabis te legaliseren of te decriminaliseren, waardoor nieuwe mogelijkheden ontstaan voor onderzoek, medische toepassingen en de legale markt.

De toenemende maatschappelijke acceptatie van CBD en cannabis als therapeutische middelen leidt tot een uitbreiding van de markt met een verscheidenheid aan producten. Van voedingssupplementen tot cosmetische producten en therapeutische toepassingen – het aanbod en de beschikbaarheid van CBD-producten neemt voortdurend toe. Deze ontwikkeling zal waarschijnlijk worden ondersteund door geavanceerde extractie- en verwerkingstechnologieën die een hogere zuiverheid en kwaliteit van producten garanderen. Bovendien wordt verwacht dat de groeiende acceptatie van CBD en cannabis deze stoffen verder zal destigmatiseren, waardoor de toegang voor patiënten wordt vergroot en het onderzoek verder wordt bevorderd.

Ondanks de optimistische vooruitzichten blijven CBD en cannabis met uitdagingen kampen, vooral op het gebied van regulering, standaardisatie en klinische validatie. Een van de grootste uitdagingen zal het vaststellen van consistente normen voor productie, dosering en kwaliteit zijn om de veiligheid en effectiviteit voor de consument te garanderen. Het benadrukt ook de noodzaak van verder klinisch onderzoek om de effectiviteit van CBD in verschillende therapeutische contexten te valideren en nauwkeurig te begrijpen. Op de lange termijn zouden we een nog grotere integratie van CBD in de traditionele geneeskunde kunnen zien en mogelijk een grotere acceptatie en gebruik van cannabis in zijn geheel, voor zowel medische als recreatieve doeleinden.

Conclusie

Het verhaal van cannabis en CBD is er een van opkomst, ondergang en wedergeboorte. Van een plant die in de oudheid gewaardeerd werd tot een modern medicijn: cannabis heeft een lange weg afgelegd. De toekomst belooft verdere ontdekkingen en toepassingen voor deze veelzijdige plant.

Dr. Harald Stephan
Dr. rer. medic. Harald Stephan
Gediplomeerd bioloog, medisch informatieverwerker en doctor in de gezondheidswetenschappen
Over de auteur

Na zijn studie in Saarbrücken werkte dr. Harald Stephan in onderzoek en onderwijs aan de universiteiten van Marburg en Bochum en in het academisch ziekenhuis in Essen, voordat hij in 2016 zelfstandig publicist werd. Het verwerven en doorgeven van kennis ziet hij als zijn levenswerk.

Naast zijn publicaties over celbiologie en tumoronderzoek in gerenommeerde vaktijdschriften zijn honderden van zijn artikelen over gezondheidsthema's op internet te vinden. Daarin geeft hij uitleg over de oorzaken van ziekten, laboratoriumwaarden, diagnoses en traditionele en nieuwe therapiemogelijkheden.